Όταν η Νάξος γιορτάζει τον Άγιο της…

Συμπληρώνονται φέτος 55 χρόνια από την 1^η λαμπρή εκδήλωση της εορτής του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη – Σε ποιο χωριό πραγματοποιήθηκε η πρώτη γιορτή εις μνήμη του – Γιατί δεν ανακηρύχτηκε Πολιούχος της Χώρας – Ποια είναι η πρώτη εκκλησία στο νησί που φέρει το όνομα του Αγίου  - Ποιος είναι ο ρόλος του Ιβάν Σαββίδη και η σχέση του με τον Άγιο Νικόδημο 

 ΤΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΛΙΑΝΟΥ

Για τους παλαιότερους  μοιάζει σαν …χθες. Όταν μεταφέρθηκε ακτοπλοϊκώς η ιερή εικόνα του Αγίου Νικοδήμου (από τον αγιογράφο Στρατούλη μετά από την παραγγελία του Μορφωτικού Συλλόγου Νάξου) την 12^η Ιουλίου 1957, ημέρα έναρξης για πρώτη φορά των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμή του Αγίου του νησιού… Η σεπτή εικόνα είχε μείνει εκείνο το βράδυ στον ναό της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας και το επόμενο πρωί με το σύνολο των ιερέων του νησιού να δίνουν το παρών, αλλά και πλήθος κόσμου να παρακολουθεί την πρωτόγνωρη τελετή, μεταφέρθηκε μέσα σε κλίμα κατάνυξης στην Ιερά Μητρόπολη όπου στον προαύλιο χώρο ανέμενε για να υποδεχτεί την Εικόνα του Αγίου Νικοδήμου, ο Αείμνηστος Μητροπολίτης Αμβρόσιος…  Τα χρόνια πέρασαν και φέτος συμπληρώνονται 55 έτη από εκείνο το πρωινό όπου για πρώτη φορά η εικόνα του Αγίου Νικοδήμου έστω και για μερικά μέτρα περιφέρεται στο νησί της Νάξου. Νησί που αποτέλεσε και την πατρίδα του Αγίου. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει. Η γιορτή χρόνο με το χρόνο γίνεται όλο και λαμπρότερη. Δεν είναι λίγες οι εκκλησίες που φέρουν το όνομά του και εορτάζουν τη μνήμη ενός Οσίου που με το συγγραφικό του έργο λειτούργησε ως η κολώνα της Ορθοδοξίας τα δύσκολα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η Χώρα της Νάξου έχει επιτέλους το δικό της Ναό για να τιμήσει το άξιο τέκνο της πόλης… Όμως δεν ήταν πάντα όλα ρόδινα…

Καλόξυλος

Τον Μάιο του 1955 με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου υπό την προεδρία του Μακαριστού Αθηναγόρα έχουμε την «συναρίθμηση με τους Όσιους και Άγιους της Εκκλησίας Άνδρες» του τέκνου της Νάξου, του Μοναχού Νικοδήμου του Αγιορείτη, είδηση που προκάλεσε όπως αναφέρεται στα βιβλία της εποχής κύμα ενθουσιασμού στους κατοίκους του νησιού. Υπάρχει βέβαια και η εγκύκλιος (10.06.1955) του τότε Μακαριστού Μητροπολίτη Παροναξίας Αμβροσίου του Α’ προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας όπου αναφέρει ανάμεσα στα άλλα για την χαρά που κυριαρχεί στο νησί με την ευκαιρία της ανακήρυξης του Νικοδήμου εις Αγιον και για πρώτη φορά υπάρχει η αναφορά για μεγαλοπρεπή εορτή αλλά και για ανέγερση Ιερού Ναού προς τιμή του Αγίου… Όμως για τον Ναό θα περάσουν πολλά χρόνια έως την ανέγερσή του. Αντίθετα, η πρώτη πανηγυρική Θεία Λειτουργία προς τιμή του Ναξίου Αγίου πραγματοποιείται την 14^η Ιουλίου 1956 στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας στο Καλόξυλο. Γιατί στο Καλόξυλο κι όχι στη Χώρα όπου και είχε μεγαλώσει και υπήρχε το πατρικό του σπίτι; Πολύ απλά γιατί ο σύλλογος Καλοξυλιτών έδρασε γρήγορα και φιλοτεχνήθηκε εικόνα του Αγίου με δαπάνες των κατοίκων του χωριού… Πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι και στις Εγγαρές αλλά και στις Μέλανες είχε πραγματοποιηθεί Θεία Λειτουργία την 14^η Ιουλίου του 1956 χωρίς όμως την λαμπρότητα που υπήρχε στον Καλόξυλο…

 

Επταήμερο

Έναν χρόνο αργότερα, όπως μαρτυρεί άλλωστε και το δημοσίευμα του «Ναξιακού Μέλλοντος» της 20^ης Αυγούστου του 1957, η τελετή ανακτά την πρώτη της λαμπρότητα με το σύνολο του Ιερού κλήρου, του πολιτικού κόσμου του νησιού να δίνει το παρών και την εικόνα του Αγίου που έρχεται για πρώτη φορά στο νησί να τοποθετείται διά χειρός Αμβροσίου του Α στο δεξί κλίτος του Μητροπολιτικού Ναού… Μάλιστα, με την εγκύκλιο υπ αριθμόν 967 του Μητροπολίτου Παροναξίας Αμβροσίου θεσπίζεται και το σχετικό Απολυτίκιο προς τιμή του Αγίου Νικοδήμου και το οποίο ψάλλετε επίσης για πρώτη φορά σε όλη σχεδόν την Νάξο… Οι εκδηλώσεις παίρνουν την μορφή υπέρλαμπρου πανηγυριού, καθώς ξεκινούν στις 7 Ιουλίου και ολοκληρώνονται στις 14 κάτι που ουσιαστικά ισχύει έως και σήμερα. Μάλιστα έχουμε  την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στην Αγία Κυριακή (μετόχι της Μονής Φανερωμένης), στην Αγία Θεοδοσία, στον Άγιο Νικόλαο (της Παραλίας) εκεί όπου βαπτίζεται ο Άγιος Νικόδημος. Στην Ιερά Μονή του Αγίου Χρυσοστόμου όπου και είχε μονάσει η μητέρα του με το όνομα Αγάθη, στον Άγιο Γεώργιο Γρόττας (όπου και ήταν η σχολή όπου έμαθε τα πρώτα του γράμματα) και τέλος στον Ναό της Μυρτιδιώτισσας στο λιμάνι σε ανάμνηση της αναχώρησής του κολυμπώντας το 1775 για το Άγιο Όρος… Η κορύφωση των εκδηλώσεων πραγματοποιείται την 14^η Ιουλίου όταν και μετά τη Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό ακολουθούσε η Θεία Λιτανεία…

Ναυτικό

Η ενθρόνιση όμως το 1960 του Μακαριστού Επιφανίου στη θέση του Μητροπολίτη Παροναξίας φέρνει και την εκτίναξη των εκδηλώσεων με σημείο αναφοράς την άριστη σχέση του Μητροπολίτη (καθότι Αρχιμανδρίτης στο τότε Βασιλικό Ναυτικό) με το Υπουργείο Άμυνας… Το 1960 έρχεται στη Νάξο με αντιτορπιλικό του Βασιλικού Ναυτικού και μεταφέρει μαζί του τμήμα της Τίμιας Κάρας του Αγίου από το Άγιο Όρος, το οποίο φυλάσσονταν στον Μητροπολιτικό Ναό έως την ανέγερση του Ιερού Ναού Αγίου Νικοδήμου στη περιοχή Έλλη της Χώρας Νάξου, όπου και μεταφέρθηκε και βρίσκεται έως και σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι Ιερός Κλήρος, μαθητές του Γυμνασίου αλλά και άγημα Ναυτικού δημιουργεί αψίδα ώστε ο νέος μητροπολίτης και το τμήμα της Κάρας του Αγίου να φτάσουν στον Μητροπολιτικό Ναό… Από το 1961 έχουμε την καθιέρωση της Λιτανείας το απόγευμα της 14^ης Ιουλίου όταν και κλείνει το επταήμερο των εκδηλώσεων ενώ το παρών πάντα δίνει άγημα του Βασιλικού Ναυτικού. Λέγεται ότι ήταν τόσο καλή η σχέση που υπήρχε ανάμεσα στον Μακαριστό Μητροπολίτη Επιφάνιο με τους κρατούντες του Υπουργείου Αμύνης, όπου άλλαζε ακόμη και το πρόγραμμα των ασκήσεων της πάλε ποτέ Ναυτικής Εβδομάδας. Και το τελευταίο της μέρος έπεφτε πάνω στις εκδηλώσεις του Αγίου Νικοδήμου με αποτέλεσμα το λιμάνι της Χώρας Νάξου να θυμίζει ειδικά τις τρεις τελευταίες ημέρες κάτι από ναύσταθμο. Μέχρι και υποβρύχια την δεκαετία του 70 εμφανίζονται στο λιμάνι με τα αγήματα στρατού να παρατάσσονται για να εορταστεί με κάθε μεγαλοπρέπεια η γιορτή του Αγίου Νικοδήμου. Επίσης έχουμε και την πρώτη λαμπαδηφορία στη Νάξο που ξεκινούσε από το άλλοτε εστιατόριο του Κομνηνού (νυν Jack Pot) και κατέληγε στα Παλάτια (στο Ναό του Απόλλωνα), υπήρχε πάντα Φιλαρμονική (αρχικά του Δήμου Νάξου και στη συνέχεια της Σύρου) αλλά και βεγγαλικά που αρχικά εκτοξεύονταν από τα πολεμικά πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι του νησιού

Παράπονο

Όμως ο Μακαριστός Επιφάνιος δεν μπόρεσε να κάνει πράξη δύο μεγάλα του όνειρα: την ανακήρυξη του Αγίου Νικοδήμου ως πολιούχο της Χώρας Νάξου και την ανέγερση Ιερού Ναού εντός της πόλης. Η πρώτη προσπάθεια για ανέγερση Ναού φέρεται να έγινε σχεδόν με το καλημέρα της έλευσης του Επιφανίου, σε σημείο που βρίσκεται το σπίτι του άλλοτε Δημάρχου Ααρών αλλά δεν πέτυχε. Η δεύτερη προσπάθεια έγινε στο νυν δημοτικό παρκινγκ του σημερινού Δημαρχείου καθότι τα χτήματα τότε ανήκαν στην αεροπορία. Είχαν ανακαλύψει οι νομικοί της Μητρόπολης ότι το ¼ της έκτασης αυτής μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από την Ιερά Μητρόπολη Παροναξίας, επιχείρησε να θεμελιώσει εκεί τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικοδήμου, αλλά και πάλι η προσπάθεια αυτή δεν είχε αίσιο τέλος. Λες και κάποια ανώτερη δύναμη ήθελε η πρώτη εκκλησία προς τιμήν του Αγίου Νικοδήμου να ανεγερθεί σε ένα χωριό έξω από τη Χώρα και χωρίς να υπάρχει προηγούμενο ιστορικό. Κι έτσι το Γλινάδο, πέντε χιλιόμετρα εκτός Χώρας είχε την τύχη να κατασκευάσει έναν Ναό – κόσμημα και μάλιστα σε απίστευτα μικρό χρονικό διάστημα για τα δεδομένα της εποχής. Με τον νέο ιερέα του Χωριού, Αιδεσιμότατο Κων/νο Λιανό να εκτελεί άριστα τις εντολές του πνευματικού του πατέρα, Μακαριστού Επιφανίου, ο Ναός αλλάζει όνομα (είχε πάρει άδεια για κατασκευή εις μνήμη του Αγίου Μοδέστου με δεδομένο ότι αποτελεί τον προστάτη των ζώων και των αγροτών, που ήταν και η πλειοψηφία των κατοίκων του Γλινάδου) και τα θεμέλια ρίχνονται το 1970… Δύο χρόνια σχεδόν αργότερα, στις 9 Ιουλίου 1972 πραγματοποιούνται τα θυρανοίξια και είναι ο πρώτος εν Ελλάδι ναός που φέρει το όνομα του Αγίου Νικοδήμου.

Άρνηση

Και μιλάμε για έναν Ναό που έχει εμβαδόν περίπου 600 m2 ενώ ο τρούλος του βρίσκεται σε ύψος 17,5 μέτρων με 85 εργάτες σε διάστημα μικρότερο της εβδομάδας να εργάζονται για την ολοκλήρωσή του. Και να σκεφτεί κανείς ότι ουσιαστικά όλα έγιναν με χειρονακτική εργασία καθώς εκείνη τη περίοδο μηχανήματα που να βοηθήσουν την κατασκευή ενός τόσο μεγάλου Ναού ήταν δυσεύρετα. Τέσσερις ημέρες αργότερα, έχουμε τα επίσημα εγκαίνια του Ιερού Ναού με την τέλεση του Εσπερινού προς τιμή του Αγίου Νικοδήμου.

Το δεύτερο ζήτημα που τέθηκε επί ημερών Μακαριστού Επιφανίου ήταν η αλλαγή του Πολιούχου της Χώρας Νάξου. Συζητήθηκε αρκετά το 1963 όμως λέγεται ότι υπήρξε σθεναρή αντίδραση από τους δημοσίους υπαλλήλους και τους διδασκάλους… Ο λόγος; Πολιούχος της Χώρας είναι ακόμη και σήμερα η Παναγία η Χρυσοπολίτισσα η μνήμη της οποίας εορτάζεται την 21^η Νοεμβρίου. Κάτι που σε απλά ελληνικά σημαίνει αργία για τους εργαζόμενους στην Δημόσια Διοίκηση. Αντίθετα, η εορτή του Αγίου Νικοδήμου είναι στις 14 Ιουλίου, στην μέση του καλοκαιριού, κάτι που σημαίνει ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που θα ..ξεκουραστούν. Το Δημόσιο καλώς ή κακώς από την δεκαετία του 60 έχει τον τρόπο του να παίζει ρόλο στις εξελίξεις..

Άτομα

Με τα χρόνια, ο εορτασμός του Αγίου Νικοδήμου γίνεται όλο και πιο λαμπρός. Ο εκάστοτε Μητροπολίτης βάζει την δική του σφραγίδα στις εορταστικές εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν χιλιάδες κόσμου και αποτελούν ουσιαστικά την έναρξη της καλοκαιρινής περιόδου για το νησί καθώς από την επομένη της εορτής η Νάξος για πολλά χρόνια «βυθίζονταν» κυρίως από τους Έλληνες επισκέπτες και δη τους Ναξίους που επέστρεφαν στο νησί τους για τις καλοκαιρινές τους διακοπές… Σημαντικά όμως είναι τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο (είτε λαϊκοί είτε κληρικοί) στην προβολή της προσωπικότητας  και της συγγραφικής προσφοράς του Αγίου Πατρός Ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου…  Οι σημαντικότεροι όλων; Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος Βαλληνδράς, ο αείμνηστος καθηγητής Πανεπιστημίου Στυλιανός Κορρές, ο Ηγούμενος Νικόδημος Παυλόπουλος, ο αείμνηστος ιστοριοδίφης και συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο αείμνηστος Δάσκαλος Ιωάννης Δρύλλης και πολλοί άλλοι.

Πρέπει δε να σημειώσουμε ότι πέρυσι είχαμε στο Άγιο Όρος και την θεμελίωση του Ναού προς τιμή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη. Ο Ναός ανεγέρθη δίπλα στην σκύτη που έζησε και πέθανε ο Αγιος, στις Καρυές και το κόστος ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο ομογενής, Ιβάν Σαββίδης (πρόεδρος της Ομοσπονδίας ελληνικών συλλόγων της Ρωσίας) γόνος ελλήνων εργατών (γεννήθηκε όμως στο Τσάλκα της Γεωργίας). Μάλιστα, στην τελετή πέρυσι ανήμερα της εορτής του Αγίου Νικοδήμου ήταν καλεσμένος και ο Νάξιος Βαγγέλης Παπαδόπουλος με την ιδιότητα του προέδρου του Συλλόγου Φίλων του Αγίου Όρους… Οσο για το ποιος είναι ο Ιβάν Σαββίδης; Μία ερώτηση στους κυβερνώντες θα δώσει απάντηση σχετικά με την δύναμη του…