Τσουνάμι, σύνθετη λέξη ιαπωνική που προέρχεται από τις λέξεις νάμι (κύμα) και τσου (λιμάνι) και από το 1963 έχει υιοθετηθεί ως επίσημος όρος προς τιμή των Ιαπώνων που έχουν υποφέρει ουκ ολίγα από αυτά τα γιγαντιαία κύματα που σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Γιατί κύματα του λιμανιού; Πολύ απλά γιατί δεν έχουν καμία σχέση με τα κύματα που συναντάμε στην ανοιχτή θάλασσα. Είναι κύματα που προκαλούνται από πολλές αιτίες όπως έναν υποθαλάσσιο σεισμό, μια ηφαιστειακή έκρηξη, μια γεωλίσθηση του πυθμένα των ωκεανών, μια πυρηνική έκρηξη ή δοκιμές, ακόμα και από μια σύγκρουση μετεωριτών η αστεροειδών με τη Γη. Όμως πάμε μακριά… Η βασική προϋπόθεση για να έχουμε τσουνάμι είναι ένας υποθαλάσσιος σεισμός της τάξης των 6,5 ρίχτες και σε βάθος μικρότερο των 50 χιλιομέτρων και όλα αρχίζουν… στην αρχή φαίνεται ένα μικρό αθώο κύμα, όμως, γιγαντώνεται πολύ γρήγορα. Όταν φθάνει στην ακτή, το ύψος του μπορεί να φτάσει και τα 40 μέτρα πάνω από την κανονική στάθμη της θάλασσας. Και αρχίζουν τα προβλήματα…
Σαντορίνη
Κι ενώ στον ωκεανό δεν διακρίνεται στις ακτές εμφανίζεται σαν ένα τεράστιο κύμα. Εξού και το όνομα τσουνάμι, το κύμα του λιμανιού. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο παρελθόν υπήρχαν αρκετές παρανοήσεις για τα κύματα αυτά. Πίστευαν ότι είναι απλά παλιρροϊκά, που οφείλονται στην ανομοιόμορφη βαρυτική έλξη του ήλιου και της Σελήνης πάνω στη Γη. Είναι όμως κύματα των ρηχών νερών…. Το πρώτο ιστορικά τσουνάμι που όλοι γνωρίζουν είναι αυτό που κατέστρεψε τον Μινωϊκό πολιτισμό γύρω στα 1490 π.χ και προήλθε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Λέγεται ότι δημιουργήθηκε ένα μέγκα τσουνάμι ύψους 120 μέτρων που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση της Καλντέρας και έφτασε έως τα βόρεια παράλια της Κρήτης. Έτσι άρχισε σιγά-σιγά ο πολιτισμός τους να φθίνει. Κατέστρεψε για δύο χρονιές τις σοδειές των Μινωϊτών ενώ η μέση Θερμοκρασία έπεσε αρκετά με αποτέλεσμα να υπάρχει και αλλαγή στο κλίμα του νησιού. Το παλαιότερο πάντως όλων είναι αυτό που κατέστρεψε τον περσικό στόλο στην Ποτίδαια της Χαλκιδικής το 479 π.χ. ενώ στο 365 μ.Χ. ένα πολύ ισχυρό τσουνάμι έπληξε την Αλεξάνδρεια , που προκλήθηκε από σεισμό μεγέθους 8,2 της κλίμακας Ρϊχτερ με τον αριθμό των θυμάτων να φτάνει στους 50.000
Λισαβόνα
Πρέπει να σημειώσουμε κάτι πολύ σημαντικό που έχει σχέση με το τσουνάμι του Αιγαίου το 1956. Τα τσουνάμι ανακλώνται και διαθλώνται από το ανάγλυφο του παράκτιου βυθού και τις παράκτιες γεωμορφές, σαν όλα τα κύματα. Αν η άφιξη ενός τέτοιου κύματος αντιστοιχεί σε μια κοιλία τότε το νερό υποχωρεί και αποκαλύπτεται ο βυθός. Κάτι ανάλογο είχαμε και την 1η Νοεμβρίου του 1775 στη Λισαβόνα. Τότε μαζεύτηκαν στο λιμάνι πολλοί άνθρωποι για να δουν το φαινόμενο και να περπατήσουν πάνω στο βυθό που είχε αποκαλυφθεί. Σε λίγα λεπτά όμως τους σκέπασε το τσουνάμι και πνίγηκαν. Αναφέρθηκαν 10.000 - 60.000 νεκροί απλά και μόνο βλέποντας το φαινόμενο…
Κάλυμνος
Τι έγινε όμως την 9η Ιουλίου 1956; Όπως αναφέρουν αυτόπτες μάρτυρες εκδηλώθηκε ένας πολύ δυνατός σεισμός μεγέθους 7,5 ρίχτερ. Ο σεισμός συνοδεύτηκε κι από υποθαλάσσια κατολίσθηση με αποτέλεσμα να εκδηλωθεί σε πολύ λίγο χρόνο ένα τσουνάμι. Σύμφωνα πάντα με τις περιγραφές από κατοίκους της Καλύμνου μόλις σε 13 λεπτά µετά το σεισµό άρχισε να υποχωρεί η θάλασσα, η οποία σε ορισµένες περιοχές έφθασε τα 200 μέτρα από την ακτογραμμή. Μετά από 5 λεπτά έφθασε στο Καντούκι (περιοχή του νησιού) το πρώτο κύµα κινούµενο µε αστραπιαία ταχύτητα από Α προς ∆ και στην συνέχεια ακολούθησαν τα άλλα δύο που κατέκλυσαν το πεδινό µέρος της νήσου σε βάθος 200 µέτρα. Το κύµα έφθασε σε ύψος 3,60 µέτρα. Σε µερικά σηµεία η στάθµη της θάλασσας κατέβηκε ακόμη και 2,5µ περίπου και σε άλλα ανέβηκε ακόμη και 5,5µ. Στον οικισµό Ποθαία η θάλασσα αρχικά υποχώρησε και στη συνεχεία επανήλθε µε υπερυψωμένη στάθµη και κατέκλυσε τα κτήρια κυρίως της παραλίας προξενώντας σοβαρές ζηµιές. Σηµειώθηκαν τρεις διαδοχικές υποχωρήσεις της θάλασσας, εκ των οποίων η τρίτη ήταν µεγαλύτερη. Κατά την υποχώρηση τα νερά της θάλασσας παρέσυραν ζώα, δένδρα, σκεύη και κουφώµατα σπιτιών σε απόσταση 1000–1500µ. Σε µερικά σηµεία παρατηρήθηκε πρόσχωση της παραλίας, στα περισσότερα όµως απογύµνωση του εδάφους. Περισσότερα από 30 αλιευτικά σκάφη και ένα µεγάλο ιστιοφόρο παρασύρθηκαν. Τρία άτοµα πνίγηκαν και µια µεγάλη έκταση καλλιεργήσιμης γης αχρηστεύθηκε από την κατάκλυση της θάλασσας.
Καταστροφές
Αυτά στην Κάλυμνο. Στην Αστυπάλαια η στάθµη της θάλασσας µε τη λήξη του σεισµού μειώθηκε κατά 5µέτρα και τα νερά απεσύρθησαν αρχικά σε απόσταση 100µ. Και ακολούθως προχώρησαν σε βάθος 400µ. από την ακτή και µέχρι ύψος 4µ. Βυθίστηκαν 12 αλιευτικά σκάφη, κατεκλύσθησαν καλλιεργήσιµες εκτάσεις, παρασύρθηκαν περιουσίες και τραυματίστηκαν δύο άτοµα. Από εκεί και πέρα έγινε αισθητός ο σεισμός στη Σαντορίνη, την Ανάφη την Ίο, την Πάρο, τη Νάξο, τη Λέρο, την Πάτµο και τους Λειψούς. Στο νησί της Κω έγινε αισθητό το τσουνάμι ιδιαίτερα στις παραλίες μεταξύ του Μαστιχαρίου-Κεφάλου. Από αυτό το τρομερό γεγονός, συνολικά 529 οικίες καταστράφηκαν, 1482 υπέστησαν σηµαντικές βλάβες και 1750 ελαφρές βλάβες, ενώ 53 άτοµα σκοτώθηκαν και 100 τραυµατίστηκαν. Πρέπει να αναφέρουμε ότι πολλές βλάβες που σηµειώθηκαν στα πυκνοκατοικηµένα χωριά Ηµεροβίγλι, Φηρά και Οία οφείλονται στον τρόπο οικοδόµησης των οικιών και στην ύπαρξη στοών, τόξων κλπ, κακής ποιότητας κατασκευής µε µεγάλα ανοίγµατα και χωρίς στηρίξεις θεµελίωσης σε περιοχές µε απότοµο ανάγλυφο. Σε ότι αφορά ,το σεισµικό θαλάσσιο κύµα έφτασε σε ύψος τα 25 µέτρα στην Αµοργό, 20µέτρα στην Αστυπάλαια, 10 µέτρα στη Φολέγανδρο, 5 µέτρα στους Λειψούς, ενώ έγινε αισθητό µέχρι και τη Χίο και Ρόδο (0,15-0,20µέτρα).
Αποτραβήχτηκε
Τι έγινε όμως στη Νάξο; Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ουσιαστικό πρόβλημα αντιμετώπισε μόνο ο Απόλλωνας καθώς ήταν και στο μάτι του σεισμού… Αντίθετα, η χώρα της Νάξου σώθηκε χάρη στην Στελίδα που λειτουργεί ως φυσικό εμπόδιο για την ανάπτυξη ενός τέτοιου τσουνάμι. Όπως θυμάται ο Τάκης Προμπονάς «εκείνο το πρωινό μόλις είχα γυρίσει στο σπίτι γιατί είχε έρθει πλοίο από το Πειραιά και όλοι πηγαίναμε για να το περιεργαστούμε. Άλλωστε βλέπαμε δύο ή τρία κάθε εβδομάδα. Έπεσα για ύπνο γύρω στις 5,30 το πρωί όταν μετά από μισή ώρα περίπου ένας σοβάς έπεσε στο κρεβάτι μου και πετάχτηκε όρθιος. Κοιμόμουν στο ρετιρέ μπορούμε να πούμε του σπιτιού, το ένιωσα αμέσως και φώναξα σεισμός. Κατεβήκαμε όλοι στην παραλία, εδώ που σήμερα είναι η πλατεία του παλιού δημαρχείου. Μετά από μισή περίπου ώρα είδα τη θάλασσα να τραβιέται προς τα μέσα και να φτάνει περίπου λίγο μετά την εκκλησία της Παναγιάς της Μυρτιδιώτισσας. Απίστευτο θέαμα. Τα βράχια που ήταν τότε εδώ που σήμερα είναι ο κεντρικός μώλος είχαν ξεγυμνωθεί. Η θάλασσα είχε κάτσει περίπου ένα μέτρο. Αρχίσαμε να περπατάμε το βυθό αλλά γρήγορα γυρίσαμε πίσω. Σε λίγο η θάλασσα άρχισε να φουσκώνει σιγά σιγά με κινήσεις αργές και χωρίς να προκαλεί αυτό που λέμε σήμερα τσουνάμι. Ανέβηκε περίπου 80 πόντους πάνω από το συνηθισμένο και αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι το πλοίο Ελπίς του Νομικού (ο πρόγονος του σημερινού Σκοπελίτη ως προς το δρομολόγιο) είχε ανέβει στη σκάλα. Μάλιστα όταν τραβήχτηκε το νερό η κοιλιά του πλοίου έμεινε στη σκάλα και υπήρξε ο κίνδυνος να αναποδογυριστεί αλλά τρέξαμε όλοι και το σπρώξαμε στο νερό. Γενικά δεν θυμάμαι να δημιουργήθηκε πρόβλημα με το νερό. Αυτό πάντως που μου έκανε εντύπωση ήταν τα ποντίκια… Ζούσαν στις σπηλιές στα βράχια και με την άμπωτη του νερού άρχισαν να έρχονται προς την παραλία. Απόβαση κανονική καθώς μετά την σημερινή πλατεία του παλιού Δημαρχείου υπήρχαν καρνάγια με τις βάρκες να είναι ανεβασμένες προς την παραλία. Κι εμείς αρχίσαμε να τα κλωτσάμε προς την θάλασσα. Αλλά πολλά ποντίκια»
Πάρος
Κάποιοι άλλοι αναφέρουν ότι η παραλία είχε φουσκώσει και νερό μπήκε στα μαγαζιά αλλά ο κ. Προμπονάς αναφέρει ότι μόνο στην Ιο και την Αμοργο το νερό μπήκε στα μαγαζιά της παραλίας. «Είχα πελάτες σ’ αυτά τα νησιά και μου είχαν περιγράψει τι είχε συμβεί. Εδώ στη Νάξο δεν υπήρχε ανάλογο περιστατικό» Το ίδιο είχε συμβεί και στην Αλική της Πάρου όπως μας αναφέρει ένας από τους ανθρώπους που εργάζονται στον μετεορολογικό σταθμό της Νάξου και η καταγωγή του είναι από την Πάρο «ο πατέρας μου μου είχε πει ότι η θάλασσα είχε τραβηχτεί ακόμη και 200 μέτρα μέσα στις αλυκές. Φοβόμαστε και δεν μπήκαμε προς τα μέσα. Την κοιτάζαμε που τραβιόταν αλλά σιγά σιγά επέστρεψε προς τα έξω…»
Ασφάλεια
Πόσο ασφαλής όμως σήμερα είναι το Αιγαίο από ένα τσουνάμι; Και βέβαια πόσο αντέχει η Νάξος από ένα τέτοιο φυσικό φαινόμενο; Ο καθηγητής Υδραυλικής Κώστας Συνολάκης, του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, αναφέρει ότι " Τα νησιά στο κεντρικό Αιγαίο ίσως να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο όταν γίνονται σεισμοί. Προς το παρόν όμως δεν μπορούμε να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα. Για να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να χαρτογραφηθεί με μεγάλη λεπτομέρεια ο ελληνικός βυθός. Αλλά οι έρευνες αυτές κοστίζουν και χρειάζονται πολύ χρόνο για να ολοκληρωθούν. Ως εκ τούτου, μόνο αμέλεια δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις το γεγονός ότι δεν έχει χαρτογραφηθεί με λεπτομέρεια ο ελληνικός βυθός».
Όσο για τον Ευθύμιο Λέκκα, καθηγητή Δυναμικής Tεκτονικής και Eφαρμοσμένης Γεωλογίας του Kαποδιστριακού Πανεπιστημίου, «Στην Eλλάδα είναι ακραίο σενάριο να γίνει σεισμός της τάξης των 7 Pίχτερ. Oι περισσότεροι υποθαλάσσιοι σεισμοί στην περιοχή μας δεν δίνουν τσουνάμι.Tο τελευταίο καταγεγραμμένο προκλήθηκε στο νότιο Aιγαίο το 1956 με το σεισμό Aμοργού - Σαντορίνης, ενώ για πρώτη φορά ο Hρόδοτος μίλησε για τσουνάμι στο Θερμαϊκό, κατά την εκστρατεία του Mαρδόνιου και την πολιορκία της Ποτίδαιας». Από την άλλη η Νάξος θεωρείται από τα ασφαλέστερα νησιά όσον αφορά την αντισεισμικότητά του καθώς έχει τον χαμηλότερο συντελεστή (0,04 όταν στην Πάρο είναι 0,06 ή στη Σαντορίνη 0,12) κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στέκεται πάνω σε μία γεωλογική πλάκα σε αντίθεση με άλλα νησιά που βρίσκονται στο μεταίχμιο… Συν τοις άλλοις το έδαφος είναι ιδιαίτερα σκληρό και η δόμηση των σπιτιών (ειδικά όσων έχουν χτιστεί από το 1990 και ύστερα) ακολουθούν τους κανόνες ασφαλείας οπότε δεν τίθεται θέμα… Αλλά όπως είπε και κάποιος μηχανικός γελώντας ¨μερικές φορές μόνο ένα ευχολόγιο μπορεί να μας σώσει από τα φυσικά φαινόμενα και την οργή της φύσης για ότι της έχουμε κάνει»
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΛΙΑΝΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου